Czy soczewka kontaktowa, która pozwala wydobyć naturalne piękno oka i zapewnia doskonałe parametry widzenia stwarza nowe możliwości dla naszych pacjentów i praktyki specjalistycznej? W pierwszych dwóch artykułach Karen Walsh wprowadza nowe pojęcie w kontaktologii: soczewkę akcentującą.
Ludzie od wieków dążyli do poprawy wyglądu swoich oczu. Istnieją dowody na to, że makijaż oczu stosowano w starożytnym Egipcie już 4000 lat temu. W dzisiejszych czasach, globalny przemysł kosmetyczny wytwarza produkty o wartości wielu miliardów dolarów, a nowe metody udoskonalania wyglądu oczu (kosmetyki i metody chirurgiczne) pojawiają się nieprzerwanie.
W naszym zawodzie, badanie narządu wzroku uwzględnia nawet najmniejsze szczegóły, ale czy rozważamy również rolę oka jako zwierciadła ludzkiej duszy, emocji i piękna? Czy zdajemy sobie sprawę z tego, że nasi pacjenci mogliby chcieć udoskonalić wygląd swoich oczu?
Oczy skupiają na sobie więcej uwagi niż jakakolwiek inna część ludzkiej twarzy1,2 i wysyłają istotne sygnały przyciągające uwagę w sytuacjach towarzyskich. Rozszerzone źrenice oznaczają pobudzenie emocjonalne i są uważane za bardziej atrakcyjne3,a kontakt wzrokowy wpływa na postrzeganie naszej atrakcyjności przez innych ludzi4.
Analiza ruchu gałek ocznych pozwala stwierdzić, że bez względu na stosowanie makijażu, oczy są częścią ciała, która przyciąga najwięcej uwagi, a wysiłki włożone w udoskonalenie ich wyglądu przynoszą więcej korzyści niż upiększanie innych części twarzy5.
Względy estetyczne związane ze stosowaniem soczewek kontaktowych są dobrze znane i stanowią podstawę poczucia większej pewności siebie odczuwanego przez użytkowników6. Dzięki zastosowaniu soczewek kontaktowych już od dawna mamy możliwość zmiany jednej z najbardziej zauważalnych cech wyglądu oczu, czyli ich zabarwienia. Kolorowe soczewki kontaktowe pozwalają na całkowitą zmianę zarówno koloru jak i wyglądu oczu nawet u osób, które nie potrzebują korekcji widzenia.
Pomimo tego, z tej możliwości korzysta zaskakująco niewielka liczba osób. W Europie kolorowe soczewki kontaktowe stanowią 2 proc. łącznej wartości sprzedaży miękkich soczewek kontaktowych, a ich udział w rynku maleje od 2011 roku7. W Wielkiej Brytanii natomiast, soczewki kolorowe stanowią jedynie 1 proc. całkowitej wartości sprzedaży miękkich soczewek kontaktowych7.
Czy dzieje się tak dlatego, że tradycyjne kolorowe soczewki kontaktowe nie spełniają oczekiwań pacjentów pod względem estetyki i właściwości użytkowych? Czy całkowicie nowa koncepcja akcentującej soczewki kontaktowej zapewniająca udoskonalenie naturalnego wyglądu tęczówki bez zmiany jej zabarwienia pozwoliłaby zmienić postrzeganie tej kategorii soczewek i otworzyłaby całkowicie nowe możliwości? A gdyby taka soczewka jednocześnie poprawiała zarówno wygląd jak i widzenie, czyli dwie podstawowe przyczyny sięgania po soczewki kontaktowe?
Doświadczenia spoza Europy wskazują, że tego typu rozwiązanie mogłoby mieć znaczący wpływ na rynek soczewek kontaktowych. W Azji, gdzie akcentujące soczewki kontaktowe są dostępne już od jedenastu lat, łączne tempo wzrostu sprzedaży w segmencie soczewek kolorowych i akcentujących zaczyna przewyższać tempo wzrostu sprzedaży wszystkich soczewek miękkich9. Jeszcze bardziej znaczący jest fakt, że 91 proc. konsumentów w Azji, którzy chcieliby zmienić wygląd swoich oczu preferuje akcentujące soczewki kontaktowe zamiast soczewek kolorowych.
Jak to wygląda w Azji
W krajach azjatyckich „naturalne piękno” jest bardzo cenione. Wiele kobiet mieszkających w Azji nakłada makijaż w bardzo złożony sposób, dążąc do uzyskania naturalnego efektu. Uważa się również, że oczy (stanowiące kluczowy element twarzy) powinny zachowywać naturalny wygląd, nawet po upiększeniu ich za pomocą kosmetyków czy soczewek kontaktowych.
Firma Johnson & Johnson Vision Care wprowadziła soczewki akcentujące na rynek w Korei Południowej w 2004 roku, rok później w Japonii, a następnie w większości krajów azjatyckich. Obecnie w regionie wschodnim dostępne są trzy odmiany soczewek, które zostały zaprojektowane konkretnie dla oczu mieszkańców Azji. Czy soczewka kontaktowa, która pozwala wydobyć naturalne piękno oka i zapewnia doskonałe parametry widzenia stwarza nowe możliwości dla naszych pacjentów i praktyki specjalistycznej? W pierwszych dwóch artykułach Karen Walsh wprowadza nowe pojęcie w kontaktologii: soczewkę akcentującą. Soczewki akcentują wygląd tęczówki, dodają blasku, wydobywają głębię spojrzenia i zapewniają podkreślenie jej barwy, jednocześnie nie powodując zmiany zabarwienia oka. Dodatkowym rezultatem jest uzyskanie efektu powiększenia tęczówki, co dla wielu mieszkanek Azji stanowi dodatkową pożądaną cechę.
Kolejnym ważnym zagadnieniem decydującym o tym, czy użytkownikowi soczewki akcentującej udało się osiągnąć naturalne piękno jest stan zdrowia oka. Chociaż w Azji dostępna jest duża liczba soczewek kolorowych i upiększających, w opublikowanym niedawno w Japonii raporcie poddano w wątpliwość jakość i potencjalny wpływ na fizjologię narządu wzroku niektórych marek soczewek kontaktowych. Raport ten był współfinansowany przez Japońskie Towarzystwo Okulistyczne i Japońskie Towarzystwo Kontaktologiczne10.
Jak podano w drugiej części niniejszego artykułu, akcentujące soczewki kontaktowe oferowane przez Johnson & Johnson Vision Care są zaprojektowane i wytwarzane z zachowaniem tych samych wysokich standardów jakości widzenia i ochrony narządu wzroku jak cała gama soczewek bezbarwnych o ugruntowanej renomie.
Nowe rozwiązania w budowie soczewki
Soczewki kolorowe rozmaitych typów podkreślające lub zmieniające kolor oczu były wielokrotnie opisywane11, podobnie jak poszczególne metody ich wytwarzania12. W przypadku soczewki podkreślającej kolor oczu, jednolita barwa sprawia wrażenie matowego i płaskiego wyglądu oka, bardziej realistyczny efekt mogą zapewniać soczewki z nadrukiem rysunku tęczówki.
W dostępnych dotychczas typach soczewek rysunek tęczówki przypominał nadruk punktowy lub stanowił jedynie symulację naturalnego wyglądu tęczówki. Niektóre soczewki tego typu pozwalają w pewnym stopniu na prześwitywanie naturalnej struktury tęczówki, jednak nie zapewniają realistycznego wyglądu. Nienaturalny efekt wywołują w szczególności soczewki z nadrukiem punktowym (Ilustracja 1).
Ilustracja 1: Soczewki kolorowe z nadrukiem punktowym (po lewej) wywołują efekt nienaturalnego wyglądu po założeniu (po prawej)
Stosunkowo nowym pomysłem są soczewki podkreślające okolicę rąbka rogówki. Soczewki miękkie z efektem pierścienia rąbkowego zawierają pigment umieszczony na powierzchni soczewki lub w jej wnętrzu, dzięki któremu uzyskujemy dodatkową cechę wyglądu tęczówki i twardówki. Tego typu soczewki zapewniają lepszą widoczność granicy rąbka i pozwalają optycznie powiększyć tęczówkę.
Dzięki nauce o zachowaniu człowieka wiemy, dlaczego wyraźniejszy pierścień rąbkowy może być korzystną cechą wyglądu. Pierścień rąbkowy ma wygląd ciemnego okręgu w miejscu, w którym tęczówka styka się z twardówką. Zabarwienie tęczówki i właściwości optyczne tego obszaru wpływają zarówno na szerokość jak i przejrzystość pierścienia13.
Wraz z wiekiem, pierścień rąbkowy jest coraz mniej widoczny, przez co można uznać go za probierz młodości i stanu zdrowia14. Pierścień rąbkowy staje się mniej widoczny w wyniku zaburzeń ściśle związanych z wiekiem takich jak jaskra czy obwódka starcza rogówki15.
Peshek i wsp.14 wykazali, że twarze mężczyzn i kobiet z ciemnym i wyraźniejszym pierścieniem rąbkowym są uważane za bardziej atrakcyjne niż identyczne twarze z niewidocznym pierścieniem rąbkowym. W ramach wspomnianego badania, uczestnikom pokazywano parami zdjęcia twarzy z symulacją wyglądu tęczówki, przy czym wyraźny pierścień rąbkowy był widoczny tylko na zdjęciach po prawej stronie (Ilustracja 2).
Ilustracja 2: Przykładowe zdjęcia. Symulowany ciemniejszy i wyraźniejszy pierścień rąbkowy jest widoczny na zdjęciu po prawej14
Obecnie na rynku, a w szczególności w regionie Azji i Pacyfiku, dostępnych jest kilka typów soczewek z zaznaczonym pierścieniem rąbkowym oferowanych przez różnych producentów. Należy jednak podkreślić, że efektem stosowania dostępnych dotychczas soczewek jest często nienaturalny wygląd, ponieważ rysunek na soczewce nie odpowiada naturalnemu rysunkowi tęczówki (Ilustracja 3).
Ilustracja 3: Nienaturalny wygląd wybranych wzorów soczewek z widocznym pierścieniem rąbkowym w porównaniu do faktycznego wyglądu tęczówki (po prawej)
Wielu użytkowników soczewek oczekuje, że kosmetyczna soczewka kontaktowa zapewni im zauważalną poprawę wyglądu, jednak równie istotne jest zachowanie subtelnego efektu naturalnego piękna. Jak opisano poniżej, dostępne obecnie modele soczewek kontaktowych nie spełniają tych oczekiwań i to nie tylko z powodu nienaturalnego czy „sztucznego” wyglądu, ale również ze względu na ich właściwości użytkowe.
Ograniczenia kolorowych soczewek kontaktowych
Względy estetyczne nie są jedynym czynnikiem ograniczającym sukces tradycyjnych modeli kolorowych soczewek kontaktowych. Morgan i Efron16 przedstawili tendencję spadkową dotyczącą liczby dopasowywanych w Wielkiej Brytanii soczewek tego typu już ponad dziesięć lat temu sugerując, że przyczyny spadku mogą obejmować ograniczoną liczbę dostępnych modeli, a w szczególności soczewek jednodniowych tego typu.
Korzyści ze stosowania soczewek jednodniowych były szeroko omawiane w wielu publikacjach specjalistycznych. Przeprowadzone niedawno w Stanach Zjednoczonych duże badanie potwierdziło wyjątkowo niski wskaźnik zdarzeń niepożądanych związanych z noszeniem soczewek kontaktowych w tym trybie17. Biorąc pod uwagę ekwiwalent 471 lat stosowania, użytkownicy 1-DAY ACUVUE® MOIST® (etafilcon A) zgłosili tylko trzy przypadki mało znaczących zdarzeń związanych z użytkowaniem soczewek, natomiast zdarzenia poważne lub objawowe naciekowe zapalenia nie występowały w ogóle.
Prostota i wygoda stosowania soczewek jednodniowych to kolejne zalety leżące u podstaw rozwoju rynku soczewek kontaktowych, które mogą być przekonujące dla osób podchodzących niechętnie do stosowania soczewek innych typów.
Jednodniowy tryb noszenia jest szczególnie pożądany w przypadku soczewek kolorowych lub akcentujących, tradycyjnie znacząca większość soczewek tego typu była przeznaczona do noszenia okazjonalnego, a nie stałego (odpowiednio 63 proc. i 37 proc.). W przypadku soczewek bezbarwnych obserwujemy odwrotną zależność (odpowiednio: 22 proc. i 78 proc.).
Ponadto, soczewki wielokrotnego użytku były rzadziej wymieniane, co sprawiało, że sposób przechowywania i przestrzeganie zaleceń przez użytkowników stawało się problematyczne16.
Zastrzeżenia specjalistów budził również czas trwania wizyty podczas dobierania tradycyjnych soczewek kolorowych, ze względu na szeroki wybór dostępnych kolorów i odcieni, a także różnice charakterystyki soczewek bezbarwnych i kolorowych, które mogły być przyczyną niechęci do ich stosowania.
Doniesienia na temat powikłań związanych ze stosowaniem kosmetycznych soczewek kontaktowych o zerowej korekcji (plano) zakupionych w nieautoryzowanych punktach sprzedaży mogły również odwieść niektórych użytkowników od wypróbowania soczewek kolorowych, a specjalistów zniechęcić do ich dobierania16.
Przeprowadzony niedawno przegląd piśmiennictwa pozwolił zidentyfikować 23 publikacje opisujące 77 konkretnych przypadków powikłań ocznych spowodowanych stosowaniem soczewek kontaktowych pozyskanych z nieautoryzowanych źródeł i nieprzepisanych przez specjalistę18. W większości opisywanych przypadków (94%) stosowane były soczewki kosmetyczne plano, a tylko w jednym przypadku były to soczewki kolorowe z korekcją wady refrakcji. Autorzy stwierdzili, że w większości przypadków powikłania były związane z występowaniem czynników ryzyka, których można było uniknąć, gdyby pacjenci zostali odpowiednio poinstruowani przez specjalistę dobierającego soczewki.
Wyniki kolejnej przeprowadzonej niedawno metaanalizy wskazują na znaczenie właściwego dopasowania soczewek kolorowych i akcentujących przez specjalistę oraz użytkowania ich w sposób zgodny z zaleceniami19.
Obecnie w Europie soczewki kontaktowe plano nie są uznawane za wyrób medyczny. Oczekuje się jednak, że soczewki plano zostaną uznane za wyrób medyczny w rezultacie trwających obecnie prac nad Projektem Europejskiego Rozporządzenia o Wyrobach Medycznych (European Medical Devices Draft Regulation), które mają zakończyć się w 2015 roku.
Przeprowadzane ostatnio badania skupiają się na jakości dostępnych obecnie soczewek kolorowych, a w szczególności na znaczeniu pigmentu dla przylegania drobnoustrojów do powierzchni soczewki20. Podaż tlenowa i jej wpływ na fizjologię narządu wzroku nadal stanowią jedne z ważniejszych tematów badań21,22. Z kolei przedmiotem innych badań są właściwości powierzchni soczewek, między innymi gładkość i smarowność23,24.
W drugiej części artykułu podano wyniki wspomnianego wcześniej badania i omówiono, w jaki sposób firma Johnson & Johnson Vision Care opracowała nowe soczewki akcentujące w oparciu o zgłaszane wcześniej zastrzeżenia dotyczące tradycyjnych soczewek kolorowych.
Ponowny wzrost zainteresowania tym zagadnieniem zaowocował opracowaniem nowych metod badania właściwości materiałów soczewek kolorowych i akcentujących oraz porównywania ich z bezbarwnymi soczewkami. Ponadto, badania kliniczne dostarczyły nowych danych na temat wyników stosowania soczewek nowego typu25. Prowadzone obecnie badania skupiają się przede wszystkim na udoskonaleniu wyników stosowania produktu i poprawie wyglądu.
Nowe podejście
Firma Johnson & Johnson Vision Care Companies opracowała nową koncepcję akcentujących soczewek kontaktowych w oparciu o komfort, ochronę zdrowia i jakość widzenia zapewnianą przez sprawdzone soczewki marki ACUVUE®. Nowa soczewka należy do rodziny 1-DAY ACUVUE® MOIST®, dzięki czemu zachowuje zalety soczewki jednodniowej.
Ułożenie pigmentu w soczewce nowego typu uwydatnia naturalne piękno oka w zupełnie inny sposób niż tradycyjne soczewki kolorowe. Nowy wzór wykorzystuje efekt transparentności i krycia, co pozwala uzyskać efekt zlewania się soczewki z tęczówką, wysoką jakość rysunku i kontrast barw, bez przesłaniania naturalnego zabarwienia tęczówki przez soczewkę. Wyraźna krawędź i zabarwienie pierścienia rąbkowego pozwalają uzyskać widoczną granicę pomiędzy tęczówką a twardówką. Wykorzystanie rozjaśnionych i przyciemnionych barw w soczewkach tego typu pozwoliło na odwzorowanie naturalnego kształtu i rysunku tęczówki (Ilustracja 4).
Ilustracja 4: Nowa soczewka Johnson & Johnson Vision Care (po lewej) uwydatnia naturalne walory estetyczne, zapewniając bardziej naturalny wygląd niż tradycyjna soczewka kolorowa założona na tym samym oku (po prawej)