Współcześnie możemy zaobserwować w społeczeństwie coraz większe zainteresowanie tematyką promieniowania UV oraz zagrożeń, jakie promieniowanie to niesie zarówno dla kondycji naszej skóry, jak i zdrowia naszych oczu. Na rynku kosmetycznym pojawia się coraz więcej produktów wysokiej jakości zapewniających ochronę skóry przed czynnikami zewnętrznymi, w tym w szczególności przed promieniowaniem UV, co wpływa na podniesienie poziomu świadomości społeczeństwa oraz zaangażowanie firm kosmetycznych w propagowanie zdrowego stylu życia. Niestety, mimo coraz większej wrażliwości społeczeństwa na szkodliwy wpływ UV na kondycję skóry, problem niekorzystnego działania promieniowania na zdrowie naszych oczu jest jednak nadal często ignorowany.

Zmniejszanie warstwy ozonowej w atmosferze jest stosunkowo nowym wyzwaniem dla ludzkości i niewątpliwie ma znaczące konsekwencje dla całej dziedziny fotobiologii. Ubytek warstwy ozonowej ma wpływ na nas wszystkich, ponieważ znajdując się na zewnątrz, jesteśmy narażeni na rosnący poziom promieniowania UV oraz znacznie szersze spektrum długości fal niż w przeszłości.

Co więcej, promieniowanie ultrafioletowe dociera do nas zarówno w słoneczne, letnie dni, jak i te pozbawione słońca, gdyż przenika przez chmury, jest również w różny sposób odbijane od powierzchni ziemi, często z zaskakująco wysoką intensywnością1. Johnson & Johnson Vision Care Companies, mając świadomość znaczenia tematu ochrony oczu przed promieniowaniem UV i będąc zobowiązanym do podnoszenia tej świadomości poprzez działania edukacyjne, koncentruje się na propagowaniu wiedzy poprzez współpracę ze światowej sławy ekspertami w tej dziedzinie. Podobnie jest w przypadku kształcenia w THE VISION CARE INSTITUTE®, który regularnie oferuje wiele działań i kursów zaprojektowanych tak, aby pomagać specjalistom w zrozumieniu ryzyka działania promieniowania UV na oczy.

Rycina 1. Stosowanie fluorescencyjnej fotografii ultrafioletowej w THE VISION CARE INSTITUTE®.

Profesor Minas Coroneo jest jednym z najwybitniejszych ekspertów oraz pionierem w dziedzinie promieniowania UV i jego wpływu na ludzkie oko2. Od ponad 20 lat zajmuje się oftalmoheliozami i schorzeniami oczu, na których powstanie ma wpływ światło słoneczne. Profesor Coroneo mieszka w Australii, gdzie szkodliwy wpływ promieni UV na stan skóry nierzadko kończy się nowotworem złośliwym, diagnozowanym zarówno wśród tych mieszkańców, którzy narażeni są codziennie na działanie UV, jak i tych, którzy sporadycznie tego doświadczają. Mimo tak wielu przypadków zachorowań problem szkodliwego wpływu promieniowania UV na zachowanie zdrowia skóry i oczu jest w Australii nadal tematem często pomijanym i mało rozpowszechnionym. Niewątpliwie trudnym zadaniem byłoby precyzyjne oszacowanie stopnia wpływu UV na kondycję naszych oczu i skóry, ale nietrudno o stwierdzenie potwierdzające działanie promieni UV zarówno w dni słoneczne, jak i te pozbawione słońca.

Należy pamiętać, że zalecenia, które mają zastosowanie do ochrony skóry, różnią się od zaleceń dla ochrony zdrowia oczu. Zdradliwy jest fakt, że promieniowanie UV jest niewidzialne, a jego wpływ na zdrowie człowieka się kumuluje3. Co więcej, dostępne obecnie sprzęty diagnostyczne i pomiarowe stosowane do badania oczu nie są w stanie w pełni wykryć zmian spowodowanych UV we wczesnych stadiach rozwoju. Profesor Coroneo stworzył technikę obrazowania opartą na fluorescencyjnej fotografii ultrafioletowej, już wcześniej stosowaną powszechnie w dermatologii4. Technika ta daje możliwość wykrycia zmian w oku jeszcze we wczesnych stadiach rozwoju, zanim mogą one być rozpoznane klinicznie.

Profesor Coroneo i jego zespół początkowo dokładnie studiowali specyfikacje urządzeń stosowanych w dermatologii, aby później zastosować je do skonstruowania systemu fluorescencyjnej fotografii ultrafioletowej oka. Cała konstrukcja kamery wykonującej fotografię składa się z cyfrowej lustrzanki jednoobiektywowej, makrosoczewki oraz specjalnie zaadaptowanej lampy błyskowej z filtrami przepuszczającymi promienie UV. Kamera Coroneo jest już używana do badań naukowych, a fotografia fluorescencyjna pozwala nam zebrać niepodważalne dowody niezbędne do zmiany nastawienia w temacie ochrony oczu przed promieniowaniem słonecznym.

Johnson & Johnson Vision Care Companies wykorzystuje jedną z takich kamer o działaniu opartym na technice Coroneo w trakcie prowadzonych profesjonalnych szkoleń oraz na różnego rodzaju konferencjach naukowych w Europie, Azji i w Afryce. Dzięki precyzji i dokładności, z jaką kamera wykonuje fotografię fluorescencyjną, można obserwować przedkliniczne stadia uszkodzeń spojówki wywołane działaniem promieni UV. THE VISION CARE INSTITUTE® w Pradze jest jedyną na świecie placówką szkoleniową, która posiada na własność aparat Coroneo wykonujący fotografię fluorescencyjną UV. Ma on szerokie zastosowanie nie tylko w badaniach naukowych, ale służy również do celów edukacyjnych oraz do wizualizacji zmian zachodzących na spojówce oka. W praktyce każdy uczestnik profesjonalnego kursu może zapoznać się z techniką fotografii i sprawdzić swoje oczy. Jak mawia prof. Coroneo: „Nauczyłem się wielu rzeczy o medycynie, sam będąc pacjentem”.

Rycina 2. Fluorescencja spojówki.

Profesor James Wolffsohn i jego współpracownicy przeprowadzili ostatnio badania, podczas których dokonali oceny spojówki u specjalistów będących uczestnikami kursów w THE VISION CARE INSTITUTE® oraz szkoleń na terenie całej Europy5. W celu ilościowego oszacowania obszarów fluorescencji w części nosowej i skroniowej użyto specjalnego oprogramowania. W rezultacie pomiary u ok. 2/3 ze 162 badanych oczu (tj. 62%) wykazały uszkodzenia spojówki – większe w części nosowej niż w skroniowej, co przypuszczalnie jest związane z efektem peryferyjnego ogniskowania. Uwzględniając te informacje, jakie konkretne zalecenia powinniśmy dać naszym pacjentom w zakresie ochrony zdrowia oczu przed promieniowaniem UV? Przede wszystkim powinniśmy zadać sobie pytanie: „Co mogę zrobić dla siebie i osób mi najbliższych, korzystając z mojej obecnej wiedzy?”. Należy pamiętać, że wpływ promieniowania UV na oczy kumuluje się i ochrona powinna być zalecana już w młodym wieku.

Następnie pozostaje już tylko kwestia przekazania tej wiedzy pacjentom oraz stałe przypominanie im o konieczności kompleksowego podejścia do ochrony oczu przed promieniowaniem UV.

Rycina 3. Praktyczne szkolenie nt. uszkodzeń skóry i oczu za pomocą fluorescencyjnych kamer UV w THE VISION CARE INSTITUTE® w Pradze.

Ochrona przed promieniowaniem UV powinna obejmować: zakładanie kapelusza z szerokim rondem, stosowanie okularów przeciwsłonecznych z boczną ochroną (tzw. wrap-around sunglasses) oraz soczewek kontaktowych z filtrem UV*.

Na podstawie wyżej wymienionych kwestii pamiętajmy o tym, że odpowiednia relacja pacjent vs. specjalista jest kluczem do sukcesu w jakże złożonym procesie, jakim jest edukacja społeczeństwa na temat ochrony wzroku przed promieniowaniem UV. Dlatego też głęboko wierzymy, że nasze starania i liczne przedsięwzięcia na skalę światową przyczynią się do wzrostu świadomości społeczeństwa i staną się motywacją dla innych w podnoszeniu ogólnego komfortu życia.

Miloš Medřický jest kierownikiem instytutu THE VISION CARE INSTITUTE® Johnson & Johnson Vision Care w Pradze, Czechy.

* Soczewki kontaktowe z filtrem UV NIE zastępują okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV, gdyż nie zakrywają całkowicie oczu i okolic wokół nich.

Bibliografia
1 Sliney DH. Intraocular and crystalline lens protection from ultraviolet damage. Eye & Contact Lens 2011; 37:4 250-258.
2. Coroneo M. Ultraviolet radiation and the anterior eye. Eye & Contact Lens 2011;37:4 214-224.
3. A Special Issue: Ultraviolet Radiation and Its Effects on the Eye. Eye & Contact Lens 2011; 37:4 167-272.
4. Sulley A. The canary in the coalmine. Optician 2012;244:6362 6-8.
5. Wolffsohn J, Drew T and Sulley A. Conjunctival autofluorescence in eye care practitioners. Konferencja BCLA, czerwiec 2013, sesja plakatowa.